آیا تا بحال فکر کردید که چرا به فرآورده های گیاهی دارویی نیاز داریم؟!!!
1- گیاهان دارویی همیشه به صورت تازه در دسترس نمی باشند.

2ـ در بسياري از موارد ما نياز به ماده خاصي از گياه داريم و نياز به خود گياه به صورت كامل نيست.

3ـ گياه دارويي به صورت تازه، مدت زمان بسيار كمي قابل نگهداري مي‌باشد به همين منظور گياهان دارويي را پس از برداشت به روش‌هاي مختلف فرآوري مي‌كنيم.

بررسي گياه قبل از فرآوري

1ـ بررسي بار ميكروبي: چند نوع باكتري وجود دارد كه فعاليت آنها گياه را غير قابل مصرف مي‌كند: استافيلوكوك، اشرشياكلي، كپك‌ها، مخمرها.

2ـ حشره‌كش‌ها: DDT ـ DDE ـ HCH.

3ـ سموم ميكروبي: آندوتوكسينها باكتريايي، آفلاتوكسينها.

4ـ ضد عفوني كننده‌ها: اتيلن اكسايد، متيل برومايد، فسفين.

5ـ راديواكتيويته: سزيوم، راديوم، يد.

6ـ فلزات سنگين: سرب، كادميوم، جيوه، آرسنيك.

7ـ داروهاي سنتتيك: ديازپام و عوامل خواب آور و ضد التهاب.

8ـ داروهاي حيواني: هورمونهاي تيروئيد

روش‌هاي خشك كردن گیاهان تر

خشك كردن در هواي آزاد

اين عمل ممكن است در نور خورشيد و يا در سايه انجام شود و به نوع گياه و قسمتهاي مختلف گياه بستگي دارد. مثلا گلها و برگهاي معطر را بايد در سايه خشك نمود در صورتي كه پوست و چوب و سرشاخه‌ها را مي‌توان در آفتاب نيز خشك كرد. بطوركلي هنگامي مي‌توان از نور خورشيد استفاده نمود كه نور خورشيد مواد مؤثره، رنگ و بوي مطبوع گياه را از بين نبرد. در اين روش در سيني‌هاي مشبك يك متر در يك متر و در زمان 8 تا 20 روز بسته به گياه و دماي محيط انجام مي‌شود. در هر سيني نيم كيلو گل تازه، يك تا 2 كيلوگرم برگ تازه، 2 تا 5/2 كيلوگرم ريشه را مي‌توان قرار داد. سيني‌ها در قفسه‌ها قرار مي‌گيرند و هر چند روز يك بار بايد محل سيني‌ها با هم عوض شود.

خشك كردن

گلها: گرد و غبار و آلودگي‌هاي آشكار، خار و حشرات را از گياه جدا كنيد. روي كاغذ يا روزنامه درون يك سيني قرار دهيد تا خشك شود. پس از خشك شدن آن را در يك ظرف تيره رنگ و در بسته نگهداري كنيد. اگر از گل داودي استفاده مي‌كنيد گلبرگهاي خشك شده را جدا كرده و نگهداري كنيد. براي خشك كردن اسطوخودوس آن را همراه با ساقه در يك پاكت كاغذي واژگون خشك كنيد.

برگها: هر 10 ساقه را در يك دسته جمع آوري كرده و ببنديد و آن را به صورت وارونه آويزان كنيد و خشك كنيد. وقتي برگها خشك و شكننده شدند آنها را با مالش از ساقه جدا كنيد و آنها را در يك ظرف تيره رنگ نگهداري كنيد. اگر ساقه و برگ مورد استفاده باشند تمام آنرا خرد كنيد و نگهداري نماييد.

بذرها: تخمدان‌ها را در دسته‌هاي كوچك به صورت وارونه آويزان كنيد و زير آن يك سيني يا كاغذ قرار دهيد تا بذرهايي كه ريخته مي‌شوند را جمع‌آوري كنيد.

ريشه: بعد از برطرف كردن گل و خاك، ريشه را به قطعات كوچك تقسيم مي‌كنيم. قطعات ريشه را روي كاغذ پهن كنيد و در دماي 50 درجه سانتيگراد يا در آفتاب آنها را خشك كنيد.

تاثير خشك كردن بر گياهان دارويي

براي بدست آوردن يك كيلو گياه خشك بايد 8ـ5 كيلو گل تازه يا 6ـ5 كيلو برگ تازه يا 5ـ4 كيلو شاخه‌هاي داراي برگ و گل تازه و يا 4ـ3 كيلو ريشه تازه را خشك نمود.

كاهش جدي آب سبب بروز واكنشهاي غير مفيد در مواد مؤثره گياهان مي‌گردد و تغييرات نامطلوبي را در مواد موثره گياهان ايجاد مي‌كند.

خشك كردن در دماي مناسب سبب تغييرات مطلوبي در مواد موثره مورد نظر ما مي‌شود. مثلا گليكوزيدهاي محرك قلب در برگهاي گل انگشتانه پس از خشك شدن افزايش مي‌يابد و يا پوست تازه گياه سياه توسه به علت وجود برخي تركيبات شيميايي پروتئيني تهوع آور مي‌باشد ولي پس از خشك شدن، تركيبات مذكور تجزيه شده و ماده گياهي مسهل و ملين مي‌گردد (رطوبت حدود 14%).

اعمال پس از خشك كردن

روي اندام دارويي خشك شده قبل از عرضه به بازار (بر حسب نوع ماده مؤثره و چگونگي استفاده از آن) بايد كارهايي انجام شود كه مهمترين اين كارها عبارت است از:

- جدا كردن اضافات نامناسب و تميز كردن اندام‌هاي خشك شده از گرد و غبار.

در صورتي كه هنگام جمع آوري محصول قسمت‌هايي از گياهان ديگر با اندام‌هاي گياه مورد نظر مخلوط شود بايد جدا گردد. استقرار تهويه‌هاي مناسب هنگام تميز كردن اندام‌ها نيز سبب خارج شدن ذرات گرد و غبار حاصل از عمليات تميز كردن مي‌شود.

- الك كردن اندام مورد نظر با دستگاههاي مخصوص.

- گاهي اوقات گلهاي جمع آوري شده از دمگلهاي طويلي برخوردار مي‌باشند كه بايد اقدام به جدا كردن آنها از گل نمود. براي انجام اين كار نيز دستگاههاي مخصوص طراحي و ساخته شده است.

معمولاً اندام‌هاي گياهاني كه به عنوان چاي (دمكردني) مورد استفاده قرار مي‌گيرند بايد بصورت خرد شده درآورده و مصرف شوند. ميزان خرد كردن اندام‌هاي مذكور بر حسب اندام گياه و چگونگي استفاده از آن متغير است.

انبار كردن و نگهداري گياهان دارويي خشك

حفظ و نگهداري گياهان دارويي خشك شده تنها در اماكن خشك امكان پذير مي‌باشد و تهويه اين مكانها هم بايد به صورت جريان هواي خشك باشد.

نگهداري گياهان دارويي در انبارهاي نامناسب و مرطوب حتي براي مدت كوتاه نيز جايز نيست و بر كيفيت دارو تاثير منفي دارد زيرا اغلب پيكرهاي خشك شده گياهان دارويي در مدت كوتاهي قادر به جذب رطوبت از محيط اطراف خود مي‌باشند. علاوه بر اين انبارهاي مخصوص حفظ و نگهداري مواد دارويي بايد كاملا تميز و عاري از هر گونه باكتري باشد. از اينرو توصيه مي‌شود كه اين گونه انبارها پس از ضدعفوني با مواد مناسب مورد استفاده قرار گيرند.

در انبار كردن گياهان دارويي مختلف مجاور يكديگر نيز بايد نهايت دقت را به عمل آورد كه هرگز گياهان دارويي محتوي مواد سمي نظير شاهبيزك، تاتوره، بذرالبنج و … با گياهان دارويي محتوي مواد غير سمي در كنار هم در يك مكان نگهداري نشوند زيرا در اين صورت ممكن است به واسطه انتقال و مخلوط شدن مواد سمي و غير سمي با يكديگر مواد دارويي غير سمي هم زيان آور و مسموميت زا گردند.

از انبار كردن گياهان دارويي كه حاوي بوي تند و نامطبوع مي‌باشند نظير سنبل‌الطيب در كنار گياهان ديگر بايد اجتناب نمود. معمولا پيكره رويشي اكثر گياهان دارويي مخصوصا آنهايي كه داراي ساپونين مي‌باشند بر اثر مرور زمان كاهش مي‌يابند از اينرو توصيه مي‌شود پيكره رويشي گياهان بخصوص گياهاني كه به صورت دمكردني مورد استفاده قرار مي‌گيرند را بيش از يك سال در انبار نگهداري نشود.

بسته بندي گياهان دارويي خشك

بسته بندي گياهان دارويي امري بسيار تنوع پذير است و عوامل مختلفي چون مقدار و نوع دارو، مدت نگهداري آن و روش حمل و نقل در اين تنوع اثر دارد. معمولا براي بسته بندي مواد دارويي از كيسه‌هاي كوچك يا بزرگ كاغذي و نايلوني، جعبه‌هاي چوبي يا كارتنهاي مقوايي و يا بسته بندي عدلي استفاده مي‌شود (وزن هر عدل 100ـ 60 كيلوگرم است).

بعضي گياهان دارويي نظير ريشه‌ها و پوست گياهان را در كيسه‌هاي مخصوص ريخته و سپس دهانه آنها را مي‌دوزند. براي بسته بندي بذرها و ميوه‌ها بايد از كيسه‌هاي كوچك استفاده كرد.

چون برخي از گياهان دارويي نظير ميوه نسترن كوهي و ميوه درخت پيرو Juniperi fructus شديداً جاذب‌الرطوبه هستند در اين صورت براي بسته بندي اينگونه مواد بايد حتي الامكان از بسته بندي‌هاي پلاستيكي استفاده نمود.

پيكر رويشي برخي از گياهان به فشار حساس هستند مانند گلهاي بابونه و برگهاي نعناع از اينرو جهت بسته بندي آنها بايد از جعبه‌هاي چوبي يا مقوايي مخصوص استفاده نمود.

تاثیر خیساندن بر برخی از گیاهان دارویی

خيساندن (ماسراسيون)

خيساندن يك عمل قديمي است كه اكثرا بوسيله آب انجام مي‌شود. بطور مثال 25 گرم گياه خشك شده را در 500 سي‌سي آب سرد خيسانده و آن را به مدت 24 ساعت در جاي خنك نگهداري كنيد. در طول اين مدت بايد مرتبا آن را هم زد و سپس آن را صاف نمود. در روش خيساندن از گياهاني استفاده مي‌شود كه ساختمان سلولي كاملي نداشته و يا فاقد ساختمان سلولي باشند و چون بافت سلولي مناسبي ندارند آب سريعتر به آنها نفوذ مي‌كند و براي نفوذ آب به آنها نياز به حرارت هم نمي‌باشد (گياه صبر زرد).

عمل خيساندن معمولا در دماي 20 ـ 15 درجه انجام مي‌شود.

حلالیت اسانس ها:

به طور کلی اسانسها در الکل کاملاً حل می شوند در صورتی که در آب نامحلولند. اما به میزان کافی در آب مخلوط شده و بوی خود را به آب انتقال می دهند که نتیجه بدست آمده از مخلوط اسانس با آب، عرقیات گیاهی حاصل می شود.

طعم و بوی اسانس

مواد اصلی موجود در اسانس ها در اثر حرارت و گرما تغییر می یابند. بوی اسانس ها نیز با یکدیگر تفاوت دارد که این امر به دلیل ترکیبات مشخص هر گیاه می باشد. همچنین طعم اسانس ها نیز با یکدیگر متفاوت است و دارای طعم شیرین، تلخ، ملایم، گس و سوزاننده می باشند.

تفاوت اسانس ها با روغن معمولی

تفاوت اسانس یا روغنهای معطر با روغن های معمولی در این است که، اسانس ها فاقد ترکیبات اسیدهای چرب می باشند و برخلاف روغن های معمولی تند نمی شوند.

وزن مخصوص اسانس ها

وزن مخصوص اسانس ها معمولاً از آب کمتر است واین مسئله باعث می شود که در مرحله استخراج ، اسانس روی سطح آب مقطر معطر(عرق) قرار بگیرد. برخی اوقات وزن مخصوص اسانس از آب بیشتر می باشد مانند اسانس میخک و اسانس ریشه انجدان رومی.

شدت انتشار اسانس

شدت انتشار اسانس در فضا بستگی به کیفیت اسانس، فشارهوا و دمای محیط دارد.

به عنوان مثال اگر درجه حرارت محیط بالا باشد، ذرات اسانس با شدت بیشتری در محیط پراکنده می شوند و در این صورت می توان بوی تند آنرا احساس نمود.

پراکنش اسانس در پیکره گیاه

به طور کلی اسانس ها در همه قسمتهای گیاه از جمله برگ، ساقه، پوست ساقه، دانه، گل، ریشه و در قسمتهای مختلفی از اندام ها نظیر سلولهای ترشحی، مجاری ترشحی، کرکها و ... وجود دارند.

نکته حائز اهمیت این است که برای بدست آوردن حداکثر اسانس در گیاه (به غیر از خود گل) حتما گیاه را قبل از گل دادن برداشت کرد. همچنین باید از گیاهانی استفاده کرد که از مواد شیمیایی در پرورش آنها استفاده نشده باشد.

استخراج اسانسها

اسانس ها از ترکیبات متفاوتی برخودار هستند و استخراج آنها از گیاهان به یک صورت انجام نمی گیرد و برای استخراج هریک باید از روش مناسب خاص خود استفاده کرد.

به طور کلی چند روش برای استخراج مواد مذکور وجود دارد که عبارتند از:

1- تقطیر که به 3 روش انجام می شود:

الف) تقطیر گیاه با آب

ب) تقطیر گیاه با آب و بخار

ج) تقطیر گیاه با بخار

2- استخراج مواد به وسیله حلال های شیمیایی

3- فشردن گیاه در حرارت معمولی

اسانس گیری، عرق گیری

تقطیر

در این روش، هدف استخراج اسانس هاست. در روش تقطیراز حلال آب استفاده می شود. این روش از قدیم شناخته شده بوده و از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است. در این روش جداکردن اجزاء مخلوط از روی اختلاف نقطه جوش آنها انجام می گیرد.

تقطیر با آب

در این روش اندام گیاه مورد نظر پس از قرار گرفتن در آب تحت تاثیر حرارت به جوش می آید و از بخارات برآمده از آن، اسانس به دست می آید. مثلا برای بدست آوردن اسانس زیره سبز به این صورت عمل می کنیم:

ابتدا 25 گرم زیره را وزن کرده سپس آن راخرد کرده و به همراه CC500 آب مقطر داخل بالن ریخته و تعدادی پرل شیشه ای نیز به آن اضافه می کنیم. جریان آب سرد را بازکرده و سپس شعله را روشن می نماییم. مایع داخل بالن شروع به جوشیدن می کند. بخارات حاصل به قسمت بالا که یک مبرد(سردکن) است می رود و تبدیل به مایع می شود. چون در 45 دقیقه اول بیشترین مقدار اسانس را داریم، در ابتدا مقداری آب مقطر از انشعاب بالایی می ریزیم تا زمانی که لوله جانبی کاملاً پر شود. عمل جوشیدن گیاه در داخل بالن تا زمانی انجام می شود که اسانس موجود در گیاه خارج شود. بعد از اتمام کار شعله خاموش می شود. ولی جریان آب سرد ادامه دارد تا بخارات باقی مانده سرد شود.

تقطیر با آب و بخار

این روش مانند روش تقطیر با آب است با این تفاوت که در آن به جای حرارت مستقیم بالن(محتوی گیاه) ، بخار داغ از داخل آب سرد عبور می کند. در این روش حرارت کم تری به گیاه منتقل می شود و اسانس کمتر تخریب می شود. این روش برای گیاهانی که حساس به حرارت هستند مناسب است(دارچین و میخک)

تقطیر با بخار مستقیم

در این روش اندام گیاه مورد نظر صرفاً تحت تاثیر بخار آب قرارمی گیرد و بخار پس از عبور از توده گیاه اسانس آن در قسمت مبرد (سردکن) سیستم جمع می شود.

این روش برای گیاهان تازه مثل نعناع به کار می رود. در این روش گیاه خرد شده داخل توری قرارداده می شود و بخار عبور داده شده از گیاه جمع آوری و جداسازی می شود.

نکات لازم برای بدست آوردن اسانس خوب

1- خرد کردن گیاه: این عمل باعث افزایش بازدهی و کاهش زمان تقطیر می شود.

2- انجام تقطیر بلافاصله پس از خردکردن، که باعث جلوگیری از اکسیداسیون می شود.

3- پرهیز از حرارت زیاد.

4- ظرف تقطیر، نباید هیچگونه ترکیبی با گیاه مورد نظر بدهد و مخصوصاً از ظروف آهنی نباید استفاده کرد.

5- حذف کامل مولکولهای آب: اسانس جداشده بعلت مخلوط شدن با آب مقطر که به کمک مواد جاذب الرطوبه مثل سولفات سدیم آب را جدا می کنند و کدر هستند و ماندگاری بیشتری را ایجاد می کنند.

6-برای اجتناب از خطرات مربوط به جوشش ناگهانی (به صورت ضربه ای)، استفاده از سنگ جوش یا پرل شیشه ای ضروری است.

روش پرس سرد

از این روش برای گیاهانی که دارای اسانس حساس به حرارت هستند استفاده می شود. در این روش قسمت اسانس دار گیاه تحت پرس قرار داده می شود و آب آن جدا می شود که اسانس و آب به دلیل اختلاف وزن حجمی توسط قیف دکانتور از هم جدا می شوند و همچنین اسانس گیاه بدون حرارت به صورت دست نخورده بدست می آید.

 
   
پرس سرد: آب+اسانس                      اسانس

روش ماشینی (تراشیدن پوست)

این روش ابتدا غده های محتوی اسانس سطح پوست میوه را می تراشند. سپس جداسازی آب و اسانس از تفاله به وسیله سانتریفوژ انجام می شود و در نهایت جداسازی آب و اسانس در قیف دکانتور انجام می گیرد. این روش برای گیاهانی مانند لیمو، نارنج و برگاموت انجام می شود.

ماشینی: آب+اسانس+ تفاله                    آب و اسانس                   اسانس

بسته بندی اسانس ها

مناسب ترین ظروف برای نگهداری اسانس، ظروف شیشه ای تیره رنگ است ولی برای مقادیر بسیار زیاد اسانس می توان از ظروف استیل استفاده نمود. نگهداری اسانس ها در ظروف پلاستیکی به هیچ عنوان مناسب نیست زیرا برخی ترکیبات موجود در اسانس سبب تجزیه ظروف پلاستیکی و در نتیجه فساد آن می گردد.

موارد استفاده از اسانس ها

در لوازم بهداشتی، عطرها و مواد غذایی، صنایع دارویی، به علت آلودگی ادویه ها باید حتما داخل غذا ریخته شود بهتر است در غذا نیز اسانس گیاهان اضافه شود. اخیراً در کارخانه کنسروسازی نیز در مرحله آخر اسانس لازم اضافه می شود.

مقدار مصرف اسانس بسته به نوع اسانس و سن شخص بین 500 میکروگرم تا 2 میلی گرم به ازاء هرکیلو وزن بدن توصیه می شود.

افشره

گیاهان تازه را می توان با استفاده از یک دستگاه خردکننده یا آسیاب کاملا له کرده و مخلوط له شده را از صافی عبور داد. مایع صاف بدست آمده افشره نام دارد.

برای ساخت افشره مقادیر زیادی گیاه تازه تنها 100 سی سی افشره بدست می آید.

عطرها

مجموعه‌ای از مواد معطر هستند كه سبب ایجاد بوی خاص و مشخص می‌شوند. این بو توسط بخار به لایه‌های داخلی بینی رسیده و توسط غشاء‌ بویایی كه با لایه نازكی از مایع پوشیده شده است و به محض رسیدن بخار حامل بو بلافاصله آنرا در خود حل كرده و توسط انتهای عصبی غشاء بویایی ثبت و وجود طبیعت بو به شخص اطلاع داده می‌شود.

منابع عطرها:

بجز اسانس‌ها كه اصلی‌ترین جزء عطرها می‌باشند، مواد دیگری نیز مورد نیاز سازندگان عطر می‌باشد كه عبارتند از:

1-  اسانس‌های فراری كه مستقیماً از گیاه گرفته می‌شود.

2-  صمغ‌ها و رزین‌هایی كه از پوسته گیاهان گرفته شده باشند.

3-  مواد اسانس دار حیوانی.

4-  موادی كه به طریق غیر مستقیم، صناعی و طبیعی بدست آمده باشند.

1- اسانس‌ها:

 این مواد بسیار فرارند و از گل، برگ، میوه، علفها و ریشه‌های گیاهی بدست می‌آید.

گل‌ها: رز، اسطو خودوس، شكوفه‌های نارنج و …

هسته‌ها: بادام، زیره سیاه و …

برگ‌ها: آویشن، درخت غار، نعناع هندی و …

پوست‌ها: دارچین، كاسكاریلا و …

چوبها: سندل، سرو، چوب عود، صبر زرد (Aloe) و …

میوه‌ها: لیمو،‌ جوز هندی و …

2- صمغ‌ها و رزین‌ها: این مواد تبخیر نمی‌شوند اما حاوی مقداری اسانس‌های فرارند كه می‌‌توان آنها را حل كرده و استخراج نمود.

3-  محصولات حیوانی: اینها شامل مشك (MUSK)، سیوت (Civet)، عنبر و عطر بیدستر (Castor) می‌باشد.

عنبر: از روده كوچك اسپرم وال تأمین می گردد.

مشك: از غده كوچكی در نزدیكی آلت تناسلی آهوی مشك زای نر (آهوی ختن) بدست می آید.

سیوت: از گربه ای در چین به همین نام به دست می آید.

بیدستر: از ترشحات حیوانی به نام بیدستر یا سگ آبی به دست می آید    

4- مواد شیمایی صناعی(سنتتیک): این ها مواد آلی هستند که در تمامی عطرها استفاده می شوند و شامل الکل های معطر، الکل های چرب و بعضی استرها و آلوئیدها می باشند که بوی ملایم دارند مانند:

1- فنیل اتیل الکل: یکی از مواد اصلی عطر رز است.

2- الکل سینامیل: در عطر یاس بنفش(Lilak) مصرف می گردد. ماده است تثبیت کننده(پایدار ساز) در عطرها سبب می شود که اجزاء تشکیل شده آنها با سرعتی یکسان تبخیر شوند و در نتیجه بوی عطرها ثابت بماند.

3- ترپینئول(Terpentine) : در اسانس درخت کاج یافت شده و از اسانس ترپانتین (Terpineol) تهیه می گردد. این ماده بوی یاس بنفش درختی را می دهد.

4- آلدئیدامیل سینامیک: بوی خیلی خوبی دارد و در عطرهای یاسمن(Jasmine) استفاده می شود.

5- استرها: از طریق بوی میوه شناخته می شوند و مثال این دسته، متیل فنیل کربونیل استات می باشد که در عطر یاسمن و گاردنیا (نوعی یاسمن) مورد استفاده قرار گرفته و استات بنزیل نیز در عطرهای گل استفاده می شود.

روش های استخراج عطر:

1- تقطیر، 2- استخراج به کمک حلال، 3- فشردن، 4- انفلوراژ (Enfleurage) یا عطرگیری با روغنهای جاذب، 5- خیساندن (Maceration)

اسانس های گیاهی و خواص آنها

الف- اسانس برای پوستهای پرچین و چروک

1- رازیانه یا مرزه: اثر تصفیه کنندگی و حیات بخش، کاهش دهنده رشد موهای زائد.

2- گل شمعدانی: سفت کننده، انقباض دهنده، ضدعفونی و ترمیم کننده، روغن آن باعث شادابی و جوانی و رطوبت پوست را افزایش می دهد.

3- گل رز: قدرت زیاد جهت ترمیم سلولها و نگهداری رطوبت

4- رزماری: ماده جوانی و شادابی، ترمیم سلولها، ضدعفونی کننده، بهبود جریان خون، تنظیم کننده فرآورده های چربی پوست است.

5- به: کرم به چربی و رطوبت لازم به پوست می دهد. تانن آن مانع افتادگی پوست، اسید مالیک آن لایه بردار پوست مرده، پرو ویتامین  به خصوص A همچنین پکتین آن باعث خنثی سازی اشعه آفتاب می شود.

ب- اسانس مخصوص پوستهای چرب

1- گل شمعدانی

2- اسطوخودوس: برای ترمیم سلولها، ضدعفونی، تنظیم جریان خون وترشح چربی

3- لیمو ترش: ضدعفونی کننده. برروی غدد لنفاوی بدن اثر محرک دارد.

ج- اسانس های مخصوص پوست های خشک

1- هویج: نیرودهنده پوست، افزایش قابلیت ارتجاعی

2- گل یاسمن : باعث افزایش رطوبت پوست شده و اثر شفابخش و آرام بخش مثل مسکن دارد.

3- نعناع: باعث تمیزی و نرمی پوست و تنگ شدن منافذ پوست می شود.

4- رز: نگهدارنده رطوبت و قدرت ترمیم سلولها

5- چوب سندل: نگهدارنده رطوبت، بهبود بخش پوستهای خشن و چروکیده و نرم کننده قسمتهای شاخی پوست.

6- رزماری: ماده جوانی و شادابی، ترمیم سلولها، ضدعفونی کننده، بهبود جریان خون، تنظیم کننده فرآورده های چربی پوست است.